Mensen die aan psychopathie lijden kennen slechts weinig verbondenheid en dus ook nauwelijks wederkerigheid.
De stichters van de belangrijke religies en de grote filosofische systemen, hoogontwikkelde zielen die zelf een diepe verbinding met de werkelijkheid kenden, hebben steeds weer het belang van wederkerigheid in het handelen benadrukt. Een kleine bloemlezing – uitgebreider dan in ‘Destructieve relaties op de schop’ – van wat bekend is als ‘de gouden regel’:
- Confucianisme: ‘Wat je niet wilt dat je aangedaan wordt, doe het de anderen niet aan.’ (K’ ong-foe-tzi, Gesprekken 15.23, 6e eeuw v.Chr.);
- Boeddhisme: ‘Kwets anderen niet met wat je zelf doet lijden.’ (Gautama, de Boeddha, Udana-Varga 5.18, 5e eeuw v.Chr.);
- Jaïnisme: ‘In geluk en lijden, in vreugde en smart, moeten we steeds de andere schepselen zien zoals we onszelf zien, en we moeten ons ervan onthouden anderen dat aan te doen waarvan we zelf niet willen dat het ons wordt aangedaan.’ (Mahavira, Sutrakritanga 1.11.33, 5e eeuw v.Chr.);
- Zoroastrianisme: ‘Doe de anderen niet aan wat voor jezelf niet goed is.’ (Shayast-na-shayast 13.29, 5e eeuw v.Chr.);
- Plato: ‘Ik wens me tegenover anderen te kunnen gedragen zoals ik wens dat ze zich tegenover mij gedragen.’ (4e eeuw v.Chr.);
- Vedische traditie: ‘Doe een ander nooit aan wat je schadelijk acht voor jezelf. Dit is dharma. Ander gedrag is veroorzaakt door zelfzuchtige verlangens.’ (Mahabharata, Anushasana Parva, 113.8);
- Judaïsme: ‘Wat je voor jezelf verwerpelijk vindt, doe dat ook je naaste niet aan. Dat is de hele Torah; al het overige is toelichting. Ga en leer dit.’ (Rabbi Hillel, Talmud, Shabbath 31a, 50 voor tot ca 10 n.Chr.);
- Christendom: ‘In alles: doe voor anderen wat je wil dat zij voor jou doen, want dit is de hele Wet en de profeten.’ (Mattheus 7:12);
- Taoïsme: ‘Ik ben goed voor hen die goed zijn voor mij. Ik ben ook goed voor hen die niet goed zijn voor mij. Want deugdzaamheid is goed zijn. Ik ben oprecht voor hen die oprecht zijn tegenover mij. Ik ben ook oprecht tegenover hen die niet oprecht zijn tegenover mij. Want deugdzaamheid is oprecht zijn.’ (Lao Tze, Tao Teh Tsjing, 49);
- Islam: ‘Niemand gelooft echt, tenzij hij voor zijn naaste wenst wat hij wenst voor zichzelf.’ (Mohammed, An-Nawawi, Hadith 13);
- Inca: ‘Iedereen moet zich gedragen tegenover anderen, zoals hij wil dat anderen zich gedragen tegenover hem.’ (Manku Qhapaq, Inca-koning en wetgever, Cuzco, 12e eeuw);
- Pima: ‘Doe je naaste geen onrecht aan en haat je naaste niet. Want niet hem doe je onrecht aan, maar jezelf.’ (Arizona);
- Suquamish en Duwamish: ‘Wat er gebeurt met de aarde, gebeurt met de zonen en de dochters van de aarde. Wij hebben het web van het leven niet geweven, we zijn niet meer dan een draad erin. Wat we doen met het web, doen we met onszelf.’ (Opperhoofd Seattle, 1786–1866, Washington);
- Ba-kongo: ‘Man en vrouw, waar je niet van houdt, doe dat je naasten niet aan.’ (Angola).